Grev

'Örgüt, işçi sınıfının her şeyidir. Kitle örgütleri olmaksızın, proletarya bir hiçtir. Örgütlenme, eylem birliğidir; akıllı müdahaledir.' (Lenin, 1907)Filmin giriş vakayinamesiydi bu sözler. Bir 'Sessiz Sinema' örneğidir Stachka (Grev) ve Sergei Eisenstein'ın da filmografisindeki ilk uzun metrajlı çalışmayı oluşturur.Çarlık döneminde geçen ve propogatif bir çalışma olan filmimiz, greve giden fabrika işçileri ilâ maruz kaldıkları olaylar özelinden; mevcut rejimin halk karşıtı, mezalim, despot yüzünü açıkça (ve fazla ajitatif/sert şekilde) gözler önüne serme amacı taşır. Tabii asıl gaye emekçi kitleyi ve halkı sinema kanalıyla uyandırmak, bilinçlendirmek.Grev hakkı, Sanayi Devrimi sonrası proletaryanın edinimlerinden bir tanesi olup, nice canlara mal olan uzun ve çetin savaşımlar sonucu 'kazanılmıştır'. Öyle ya, mücadele etmediğiniz/örgütlü olmadığınız sürece hiçbir şey gökten zembille inmiyor. Ancak kapitalizm ve hizmetindeki 'legal' baskı unsurları (hukuk, emniyet vs...), kâğıt üzerinde kazanılmış olarak görülen en temel hak ve özgürlükleri dahi baltalamak, sabote etmek için elinden geleni ardına koymayacaklardır, nitekim kıymamışlardır! Tıpkı fabrikamız ve dökümhanemiz gibi...Son demlerini yaşayan Çarlık rejimini temsil eden kodaman fabrikatörlerin idare ettiği bir imalathanedeyiz. Çarklar dönüyor, demir dövülüyor. Başlangıçta bir dinginlik hakim fabrikaya. Ancak işçiler arasında hafif 'kıpırdanmalar' var. Adaletsiz çalışma koşullarından ve mevcut ücretlerden memnun olmadıkları gibi, kötü muamele de caba... 'Çarlık rejimi yararına' gibi nedenlerle meccanen (bedava) çalıştırıldıkları dahi oluyor. Patron işbirlikçisi ustabaşı tarafından hırsızlık ile suçlanan bir işçinin intiharı ise, bardağı taşıran son damladır. (Evet, ustabaşı ve gözlemciler 'sarı' bir hastalığa yakalanmış sekter/gerici kısmıdır sınıfın. Ömer Lütfi Akad'ın 'Diyet'i ve Erol Taş gelir akıllara...)Ustabaşılar tarafından grev kıpırdamaları ihbarı alan fabrika müdürünün durumu üst makamlara intikal ettirmesi ise, zincirleme bir hiyerarşik ağ dahilinde gerçekleşiyor. 'Hiyerarşi', devrimin temsil ettiklerine/çağrışım yaptırdıklarına zıt bir rükün demektir. Orada astlar ve üstler vardır, her şey kuralcı ve bürokratiktir. Sergei Eisenstein'ın ustaca yedirdiği bir dilemmayla karşı karşıyayız. (Daha sonraki yanlış uygulamalar sistemi bağlamaz!)İşçiler ise kaynayan kazan. Bildiriler dağıtılıyor, ilânlar elden ele dolaşıyor. Onlar sadece temel haklarını istiyorlar. Yönetime binaen sıraladıkları talepleri ise şunlar idi filmde: 8 saat çalışma süresi (yetişkin olmayanlarda 6 saat),İnsanca muamele görmek,Ücretlere % 30 zam....Kapitalizm, hiçbir zaman şahıslara, gündelik olaylara bağlı değildir. Kişilerin de üstünde olan ve sistemi devam ettiren tek bir olgu vardır: 'Kâr'... Dolayısıyla en merhametli, özünde müşfik bir sermayedar dahi; sistemin kendisine emrettikleri, dayattıkları doğrultusunda hareket etmekle mükellef hisseder kendini. Velev ki bu kişiler filmimizdeki fabrikatörler olsun... Evet, papyonlu ve pürolu hissedarlar odada toplanıp talepleri değerlendirmeye (!) alıyorlar. Zira çarklar çalışmıyor, baca tütmüyor. İşçiler olmadığı sürece büyük patronun sabah kahvaltısında aldığı siparişleri yetiştirebilmesi mümkün değil. 'Patronları tepede tutan her şey işçiler için yapıldı!' diyor Eisenstein. Onlar olmadığı sürece hiçbir şeye yaramaz o demir yığınları, o dev makinalar... Grev hali, üstadın 'kalabalık çekimlerdeki' ustalığını konuşturduğu sahnelerle doludur. Tıpkı Potemkin Zırhlısı’ndaki gibi kadınlı çocuklu halk yığınları ile birleşiyor işçiler. Öteki atelyeler, dökümhaneler de iş bırakmasına katılıyor; dalga dalga yayılıyor hareket. Hepsi kararlı ve yönetime bilenmiş haldeler. 'Biz olmasak makineler durur, fabrika ölür. Sermayeye karşı birleşirsek güç bize geçer, güçlü olan biz oluruz!' diyor hareketin önderleri.